Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στην ελαιοκαλλιέργεια είναι η διαχρονική μάχη με τον δάκο. Ο δάκος είναι το έντομο που προκαλεί τις σοβαρότερες ζημιές τα τελευταία χρόνια στην ελαιοπαραγωγή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις άλλες μεσογειακές χώρες. Αν δεν καταπολεμηθεί αποτελεσματικά και συστηματικά, η παραγωγή είναι δυνατόν να μειωθεί έως και 80%. Εκτός όμως από τη μείωση της παραγωγής, παρατηρείται και σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας του παραγόμενου ελαιόλαδου, το οποίο παρουσιάζει αυξημένη οξύτητα. Ο δάκος της ελιάς είναι έντομο που προσβάλλει αποκλειστικά τους καρπούς δέντρων ελιάς και αγριελιάς. Πρόκειται για ένα είδος μικρής μύγας που κάνει εκτεταμένες ζημιές κάθε χρόνο στις ελιές. Σε αυτό το άρθρο θα μάθουμε κάποια πράγματα για τον κύκλο ζωής του εντόμου για την ευκολότερη καταπολέμηση του αλλά και την καταπολέμηση του δάκου με την μέθοδο της παγίδευσης.
ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΚΟΥ
Ο Δάκος είναι τόσο καταστρεπτικός γιατί είναι ένα πολύ δραστήριο και ευπροσάρμοστο έντομο. Είναι ικανό να πετάξει πάνω από 3-4 χιλιόμετρα, αναζητώντας τροφή και σύζευξη. Ένα θηλυκό έντομο γεννά περισσότερα από 200 αυγά, οπότε καταλαβαίνει κανείς το ρυθμό ανάπτυξης και προσβολής που μπορεί να έχει μια καλλιέργεια αν δεν ελεγχθεί νωρίς. Ο κύκλος ζωής του εντόμου διαρκεί περίπου 35 ημέρες. Ως γενιά του εντόμου, περιγράφεται ο κύκλος ζωής του που περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: αυγό, προνύμφη (σκουλήκι), χρυσαλλίδα, τέλειο έντομο (μύγα). Οι γενιές του εντόμου του δάκου εμφανίζονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κάθε χρόνο, ανάλογα βέβαια και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν όπως αναλυτικά περιγράφουμε παρακάτω:
- Στα τέλη της άνοιξης, δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου, και παρατηρείται μια σταδιακή εμφάνιση των εντόμων του δάκου.
- Στις αρχές έως μέσα Ιουλίου εμφανίζεται η 2η γενεά του δάκου, όπου τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς.
- Μέσα στον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζεται αντίστοιχα η 3η και 4η γενεά του δάκου της ελιάς κατά το στάδιο ανάπτυξης και ωρίμανσης.
- Την περίοδο του φθινοπώρου, αν έχουμε υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά στα τελικά στάδια ωρίμανσης του ελαιόκαρπου.
Η μεγαλύτερη «ένταση» του σημειώνεται το φθινόπωρο. Όταν επικρατήσουν υψηλές θερμοκρασίες άνω των 35°C, οι πληθυσμοί του δάκου μειώνονται αρκετά. Το καλοκαίρι δηλαδή υπάρχει μια φυσιολογική πτώση στο ρυθμό ανάπτυξης, αλλά το φθινόπωρο οι πληθυσμοί αρχίζουν να αυξάνονται με πολύ μεγάλο ρυθμό σε κάποιες περιοχές.
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΔΑΚΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΠΑΓΙΔΕΥΣΗΣ (ΔΑΚΟΠΑΓΙΔΕΣ)
Για την καταπολέμηση του δάκου της ελιάς, υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι όπως ο ψεκασμός φυλλώματος με εντομοκτόνο ή βιολογικά εντομοκτόνα και δολωματικός ψεκασμός, αυτοί όμως είναι μέθοδοι τους οποίους θα τους αναλύσουμε σε επόμενα άρθρα. Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για την καταπολέμηση του δάκου με την μέθοδο της παγίδευσης. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να παγιδεύσουμε τον δάκο, όπου θα τους αναλύσουμε παρακάτω.
Πριν ξεκινήσουμε την καταπολέμηση του δάκου θα πρέπει πρώτα να κάνουμε ένα έλεγχο πληθυσμού.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου προϋποθέτει την προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης του πληθυσμού του, από τα τέλη της άνοιξης που εμφανίζεται για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε πότε είναι οι κατάλληλες χρονικές στιγμές για να γίνει επέμβαση. Για την παρακολούθηση του δάκου στα ελαιόδεντρα, χρησιμοποιούμε ειδικές παγίδες παρατήρησης τύπου McPhail και Elkofon, τις οποίες τις τοποθετούμε σε διάφορα σημεία περιμετρικά του χωραφιού. Κρεμάμε τις παγίδες παρατήρησης σε δροσερό σημείο της βορεινής πλευράς του δέντρου. Για τη δημιουργία παγίδων ελέγχου πληθυσμού, χρησιμοποιούμε ως ελκυστικό του δάκου, διάλυμα 2%-3% θειικής αμμωνίας ή υδρολυμένης πρωτεΐνης( γνωστή ως ENTOMELA).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΥΠΟΥ MCPHAIL ΚΑΙ ELKOFON ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΓΙΔΕΥΣΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΝΤΑΣ ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΑΣ ΤΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ ENTOMELA.
Εφόσον ελέγξουμε τον πληθυσμό και δούμε ότι υπάρχει αύξηση του δάκου, τότε θα πρέπει να προχωρήσουμε σε μαζική παγίδευση. Αυτό θα το πραγματοποιήσουμε με τις εξής μεθόδους: παγίδες σε μορφή φακέλου με προσελκυστική φερομόνη, παγίδες χρώματος και κόλλας, παγίδες τροφής.
ΠΑΓΙΔΕΣ ΣΕ ΜΟΡΦΗ ΦΑΚΕΛΟΥ ΜΕ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΤΙΚΗ ΦΕΡΟΜΟΝΗ
Η Ελλάδα είναι η χώρα στην οποία επινοήθηκε και εφαρμόστηκε με επιτυχία η μέθοδος που προσφέρει αποτελεσματική δακοπροστασία χωρίς ψεκασμούς με χημικά εντομοκτόνα. Πρόκειται για τη μέθοδο της μαζικής παγίδευσης των εντόμων με τη χρήση παγίδων φερομονών (ας σημειωθεί εδώ ότι με τον όρο φερομόνη προσδιορίζουμε μια χημική ουσία ή ένα μίγμα χημικών ουσιών που εκκρίνει ένα έντομο για να στείλει ένα μήνυμα σε ένα άλλο έντομο του ίδιου είδους).Η φερομόνη εκκρίνει ένα θηλυκό έντομο για να προσελκύσει το αρσενικό έντομο με σκοπό την αναπαραγωγή. Εξετάσθηκαν πολλά συστήματα για την προσέλκυση του εντόμου, έτσι διαμορφώθηκε ένας εξατμιστήρας(κάψουλα) που επιτρέπει τη βραδεία και την κατά το δυνατόν ομοιόμορφη απελευθέρωση του δραστικού συστατικού (φερομόνης) ο οποίος συνδυάζεται με ένα ισχυρό ελκυστικό τροφής (το όξινο ανθρακικό αμμώνιο) πάνω σε μια παγίδα-εντομοτοξική επιφάνεια.
Συγκεκριμένα, η παγίδα περιέχει δύο ισχυρά ελκυστικά του δάκου:
α) τη φερομόνη του δάκου, δηλαδή την ειδική ουσία που εκλύει το έντομο για να προσελκύσει το αντίθετο φύλο με σκοπό τη γονιμοποίηση
β) το όξινο ανθρακικό αμμώνιο, το οποίο διασπώμενο παράγει αμμωνία που είναι πολύ ισχυρό ελκυστικό τροφής. Επί πλέον, η επιφάνεια του φακέλου-παγίδας είναι καλυμμένη με εντομοκτόνο ουσία deltamethrin, ένα ισχυρό και αποτελεσματικό εντομοκτόνο επαφής. Τα έντομα έλκονται από τα ελκυστικά της παγίδας, αγγίζουν την εντομοτοξική επιφάνεια και έτσι θανατώνονται από το εντομοκτόνο επαφής.
Η τοποθέτηση της παγίδας γίνεται στο μέσο περίπου της κόμης του δένδρου σε μέρος σκιερό, χωρίς να έρχεται σε επαφή με φύλλα ή κλαδιά. Πριν από την ανάρτηση της παγίδας, ανοίγονται (με το σύρμα ανάρτησης) δύο οπές σταθερής διαμέτρου στο άνω μέρος της, για να επιτρέπεται η σταδιακή έκλυση της αμμωνίας στο περιβάλλον. Το αιχμηρό αντικείμενο πρέπει να διαπερνά και την απέναντι πλευρά του φακέλου. Στην παγίδα προσαρτάται και ένας εξατμιστήρας (κάψουλα) που περιέχει τη φερομόνη του δάκου. Για την απελευθέρωση της φερομόνης ανοίγεται μικρή οπή στο κενό μέρος της κάψουλας. Με αποτέλεσμα να προσελκύει το δάκο και με το που κάθεται στην παγίδα να δηλητηριάζεται.
ΠΑΓΙΔΕΣ ΧΡΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΛΑΣ
Eίναι μια πράσινη ράβδος με κόλλα η οποία έχει στο εσωτερικό της προσελκυστικό που βοηθά στην παγίδευση του δάκου. Η ράβδος περιβάλλεται από μη τοξική κόλλα όπου κολλάει πάνω ο δάκος. Εσωτερικά περιέχει προσελκυστική ουσία η οποία τραβάει τον δάκο. Η ράβδος προσελκύει από 2 σημεία, από το χρώμα και από την προσελκυστική ουσία. Τοποθετούμε 1 έως 2 παγίδες ανά ελαιόδεντρο, αναλόγως πόσο μεγάλο είναι το δέντρο μας και η διάρκεια ζωής της είναι 3-4 μήνες. Μέσα στον διάστημα των μηνών αυτών εάν η παγίδα μας γεμίσει, θα πρέπει να γίνει αντικατάσταση της παγίδας με καινούρια.
ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΡΟΦΗΣ
Είναι παγίδα προσέλκυσης και θανάτωσης που προσφέρει διαρκή προστασία από τον δάκο στην καλλιέργεια της ελιάς με την μέθοδο του Mass Traping. Προσφέρει ισορροπημένη και επίμονη απελευθέρωση των ελκυστικών και υψηλή και διαρκή αποτελεσματικότητα. Η παγίδα στηρίζεται στην έκλυση στο περιβάλλον ελκυστικών τροφής και στόχος είναι το έντομο να έρθει σε επαφή με την εσωτερική επιφάνεια του ανώτερου τμήματος της παγίδας, η οποία περιέχει πυρεθρινοειδές εντομοκτόνο. Η ανάρτηση των παγίδων γίνεται όταν ο καρπός έχει αποκτήσει το 50% του τελικού του μεγέθους δηλαδή περίπου 60 ημέρες πριν την ωρίμανση του καρπού και µε την αύξηση του πληθυσμού του εντόμου σύμφωνα µε τις συλλήψεις των ακμαίων στις παγίδες παρακολούθησης του δάκο. Είναι εύκολη στην τοποθέτηση και το μόνο που χρειάζεται είναι να εισέλθει ο δάκος στη παγίδα. Όπως όλες τις άλλες παγίδες, τις τοποθετούμε σε σκιερό σημείο του δέντρου.
Τέλος, θα ήθελα να σας αναφέρω ότι η μέθοδος της παγίδευσης του δάκου χρησιμοποιείται και στην βιολογική γεωργία για τον λόγο ότι, ο δάκος ελέγχεται αποτελεσματικά αποφεύγοντας τους ψεκασμούς, δεν αφήνονται χημικά κατάλοιπα στους καρπούς και τα φύλλα της ελιάς, δεν διαδίδονται χημικά εντομοκτόνα στο περιβάλλον.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ο δάκος διαχρονικά αποτελεί το σοβαρότερο πρόβλημα στην καλλιέργεια της ελιάς και η καταπολέμηση του είναι αναγκαία για να έχουμε μία καλή και ποιοτική παραγωγή επιτραπέζιων ελιών και ελαιόλαδου. Ο δάκος της ελιάς είναι έντομο που προσβάλλει αποκλειστικά τους καρπούς δέντρων ελιάς και αγριελιάς. Οπότε για την καλύτερη καταπολέμηση του δάκου και επειδή ο δάκος έχει πολλές γενεές χρειάζεται η τοποθέτηση των παγίδων από αρχές του καλοκαιριού.
