Όπως αναφέραμε και σε προηγούμενο άρθρο ο δάκος είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την καλλιέργεια της ελιάς. Προσβάλλει τα δένδρα που φέρουν καρπούς τους οποίους καθιστά μη εμπορεύσιμους και μπορεί να μειώσει την παραγωγή σε μεγάλα ποσοστά. Όλες οι ποικιλίες ελιάς προσβάλλονται από το δάκο είτε σε μικρότερο είτε σε μεγαλύτερο βαθμό. Η προσβολή ξεκινάει τον Ιούλιο(ανάλογα την περιοχή) και σταματά μέχρι την περίοδο της συγκομιδής.
Οι ψεκασμοί για την καταπολέμηση του δάκου ξεκινάνε από τις αρχές Ιουνίου και συνεχίζονται μέχρι τον Σεπτέμβριο. Αυτό γίνεται για το λόγο ότι ο δάκος έχει πολλές γενεές, όπως αναφέραμε παραπάνω.
Σήμερα θα μιλήσουμε για τους ψεκασμούς που μπορούμε να κάνουμε κατά του δάκου της ελιάς. Θα αναφέρουμε για ψεκασμούς με διασυστηματικά και επαφής εντομοκτόνα, για δολωματικούς ψεκασμούς και για βιολογικούς ψεκασμούς με ζεόλιθο και καολίνη.
ΔΙΑΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ
Όταν κάνουμε χρήση των διασυστηματικών εντομοκτόνων, τα φυτά απορροφούν τη δραστική ουσία του διασυστηματικού και μεταφέρουν τα ενεργά συστατικά σε όλους τους ιστούς τους. Οι χημικές ουσίες δεν επηρεάζουν το φυτό, αλλά το φυτό μπορεί πλέον να καταπολεμήσει τους εχθρούς του και τους οργανισμούς που εισβάλλουν σε αυτό για αόριστο χρονικό διάστημα. Η δραστική ουσία του φαρμάκου φθάνει στους εσωτερικούς φυτικούς ιστούς, πρώτα περνώντας μέσα από τα εκατομμύρια των μικροσκοπικών κυττάρων που σχηματίζουν την επιφάνεια των φύλλων, των στελεχών, των ριζών.
Οι ψεκασμοί φυλλώματος γίνονται το διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου με τα σκευάσματα ακολουθώντας πάντα τις οδηγίες. Πρέπει να ψεκαστούν καλά όλα τα φύλλα του ελαιόδεντρου και εννοείται πως ο τελευταίος ψεκασμός πρέπει να απέχει χρονικά από την ημέρα συγκομιδής σύμφωνα με τις οδηγίες του φυτοφαρμάκου. Ο ψεκασμός γίνετε με διαβροχή σε όλο το δέντρο. Στις περιπτώσεις αυτές ψεκάζεται ολόκληρη η κόμη των δέντρων με εγκεκριμένο εντομοκτόνο με στόχο την θανάτωση τόσο των ενήλικων και των προνυμφών εντός του ελαιοκάρπου.
Τα διασυστηματικά εντομοκτόνα είναι πιο αποτελεσματικά στη στόχευση ορισμένων παρασίτων, γεγονός που μπορεί να επιτρέψει λιγότερο συχνές εφαρμογές ή χαμηλότερους όγκους από ό, τι θα απαιτούσε ένα μη διασυστηματικό εντομοκτόνο.
ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΟ ΕΠΑΦΗΣ
Υπάρχουν τα εντομοκτόνα επαφής και στομάχου, τα οποία εισέρχονται στον οργανισμό του εντόμου μέσω του εξωσκελετού τους και μέσω του πεπτικού συστήματος, αντίστοιχα. Το εντομοκτόνα αυτά δεν κυκλοφορούν στο εσωτερικό του φυτού και δρουν μόνο στα όργανα του εντόμου που βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια του δέντρου. Δρουν και αυτά στο νευρικό σύστημα των εντόμων, παρεμποδίζουν τη μεταβίβαση ερεθισμάτων εντός των νευρικών ινών και προκαλούν παράλυση και θάνατο. Το πλεονέκτημα αυτών των εντομοκτόνων είναι ότι παρουσιάζουν ταχύτατη αρχική δράση (knock-down) η οποία οδηγεί σε άμεση διακοπή της απομύζησης χυμών από τα έντομα.
ΔΟΛΩΜΑΤΙΚΟΣ ΨΕΚΑΣΜΟΣ
Στην συνέχεια θα μιλήσουμε για τους δολωματικούς ψεκασμούς για την καταπολέμηση του δάκου. Ο δολωματικός ψεκασμός είναι ο ψεκασμός κάποιων σημείων κάποιων δέντρων σε ένα ελαιώνα όπου περιέχει μία ελκυστική ουσία για τον δάκο με μια δραστική ουσία που τον καταπολεμά. Αυτό σημαίνει ότι στο εντομοκτόνο περιέχεται και ελκυστική ουσία, η οποία μπορεί να είναι υδρολυμένη πρωτεΐνη ή άλλο προϊόν με παρόμοια δράση, που έχει σκοπό την προσέλκυση και την θανάτωση των ενηλίκων πριν προλάβουν να ωοτοκήσουν στον ελαιόκαρπο. Ουσιαστικά προσελκύουμε τον δάκο να ωοτοκήσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο του δέντρου της ελιάς ( το ιδανικότερο σημείο είναι κάτω από το σταύρωμα του δέντρου, αλλιώς εναλλακτικά μπορούμε να ψεκάσουμε ένα κλαδί γεμάτο ελιές σε κάθε δέντρο) όπου εκεί θανατώνεται. Είναι μία προληπτική μέθοδος πριν προλάβουν να ωοτοκήσουν. Αν γίνει έγκαιρα είναι μια αποτελεσματική μέθοδος, για αυτό το λόγο γίνεται τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου.
Στους κανονικής πυκνότητας ελαιώνες 14-20 δένδρων/στρ. ο ψεκασμός γίνεται ανά τρίτο δένδρο ενώ στους ελαιώνες 8-14 δένδρα/στρ ο ψεκασμός γίνεται ανά δεύτερο δένδρο. Στους αραιάς φύτευσης ελαιώνες 1-6 δένδρα/στρ. ψεκάζονται όλα τα δένδρα. Σε αυτή την περίπτωση παίζει ρόλο ο συνολικός αριθμός των δέντρων στον ελαιώνα. Στην πράξη ψεκάζονται περίπου 7-10 δένδρα το στρέμμα. Οι καιρικές συνθήκες είναι ο βασικότερος παράγοντας στη διάρκεια δράσης του δολώματος. Το καλοκαίρι είναι 3-4 ημέρες, ενώ το φθινόπωρο έχει μεγαλύτερη διάρκεια δηλαδή, το Σεπτέμβριο 13-20 ημέρες ενώ το Οκτώβριο 17-30. Νεότερες έρευνες αναφέρουν σαν όριο το πολύ τις 7 ημέρες για τη δράση των προσελκυστικών, η οποία δυστυχώς είναι παράλληλη με τη διάρκεια δράσης του εντομοκτόνου. Το καλοκαίρι το δόλωμα είναι πολύ ελκυστικό, ενώ το φθινόπωρο πολύ λιγότερο λόγω υψηλής σχετικής υγρασίας. Παρακάτω θα αναφέρουμε κάποιες συμβουλές για τον σωστό δολωματικό ψεκασμό:
- Το ψεκαστικό διάλυμα χρησιμοποιείτε την ίδια μέρα της παρασκευής του
- Ο ψεκασμός γίνεται με τέτοιο τρόπο στον ελαιώνα ώστε να μην μένουν λωρίδες αψέκαστες στον ελαιώνα
- Το ψεκαστικό διάλυμα ρίχνεται σε δέντρα κανονικής ανάπτυξης τα οποία καρποφορούν
- Ο ψεκαστής όταν μετακινείται από το ένα δέντρο στο άλλο πρέπει να κλείνει την στρόφιγγα, έτσι ώστε να μην γίνεται η διάχυση του διαλύματος στο έδαφος
ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΨΕΚΑΣΜΟΣ
Υπάρχουν χιλιάδες ελαιώνες μικρής και πολύ μικρής έκτασης στη χώρα μας, όπου το ελαιόλαδο ή οι ελιές προορίζονται για οικιακή κατανάλωση. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, εφαρμόζεται βιολογική αντιμετώπιση του δάκου. Η αντιμετώπιση του γίνεται με την χρήση σκευασμάτων όπως ζεόλιθος, και η καολίνη, όπου θα αναλύσουμε του κάθε ένα ξεχωριστά.
ΖΕΟΛΙΘΟΣ
Ο ζεόλιθος, είναι ένα φυσικό, αδρανές, αργιλοπυριτικό πέτρωμα, το οποίο σε γενικές γραμμές, καθαρίζει και διαχειρίζεται το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Ο ζεόλιθος, έχει ιδιότητες οι οποίες τον καθιστούν ένα ιδιαίτερο υλικό, το οποίο χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών. Η δομή του αποτελείται από αμέτρητες οπές σε μικρομοριακό επίπεδο. Ο ζεόλιθος υπάρχει σε δύο μορφές, σε κοκκώδες μορφή και σε μορφή πούδρας. Στην δικιά μας περίπτωση θα το χρησιμοποιήσουμε για ψεκασμό ενάντια στο δάκο σε μορφή πούδρας. Μέσο αυτού του ψεκασμού θέλουμε να πετύχουμε ένα προστατευτικό φιλμ. Έτσι όταν υπάρχει το φιλμ από λεπτόκοκκο υλικό, κάνει πάρα πολύ δύσκολο το έργο των αρθροπόδων εντόμων για τον εντοπισμό της τροφής και κατάλληλου μέσου για την εναπόθεση των αυγών τους, χρησιμοποιούν και τις τέσσερις αισθήσεις (όραση, γεύση, επαφή ,μυρωδιά). Όταν πλησιάζουν σε φυτικούς ιστούς καλυμμένους με άσπρη μεμβράνη σωματιδίων(φιλμ) είναι προφανές ότι αυτές έχουν μεταβληθεί οπτικά αλλά και στην αίσθηση για τα έντομα. Οι μεμβράνες σωματιδίων μπορούν επίσης να μεταβάλουν τη γεύση ή την μυρωδιά του φυτού ξενιστή. Ο πρωταρχικός μηχανισμός δράσης έχει αποδειχθεί ότι είναι η απωθητικότητα των ενηλίκων εντόμων από το ψεκασμένο φύλλωμα και καρπούς, οδηγώντας σε μειωμένη διατροφή και ωοτοκία. Παράλληλα οι κόκκοι του φιλμ, κολλάνε σε διάφορα τμήματα του ώριμου εντόμου προκαλώντας τελικά τον θάνατο σε ένα ποσοστό. Τέλος, υπάρχει μειωμένη επιβίωση στις προνύμφες του δάκου όταν γεννιούνται στο περιβάλλον φύλλων ή καρπών επικαλυμμένων με κόκκους καθώς και μειωμένη επιτυχία ζευγαρώματος ενηλίκων εντόμων. Ο ψεκασμός με ζεόλιθο έχει και άλλα πλεονεκτήματα για την καλλιέργεια, καθώς όταν ξεπλυθεί και φτάσει στο έδαφος, δρα ως εδαφοβελτιωτικό δηλαδή αυξάνει τη γονιμότητα του εδάφους και την ικανότητα συγκράτησης νερού. Μπορεί ακόμη να μας προστατέψει και από έναν πρόωρο παγετό.
ΚΑΟΛΙΝΗ
Ο καολίνης έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα ενάντια του δάκου της ελιάς. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας που υπάρχουν βιολογικοί ελαιώνες, η καταπολέμηση του δάκου γίνεται με ψεκασμό καολίνης. Είναι υψηλής καθαρότητας φυσικό ορυκτό, το οποίο δημιουργεί ένα λεπτό στρώμα πάνω στους καρπούς και στο φυτό όταν ψεκαστεί. Η κολλοειδής σκόνη της καολίνη, όταν ψεκαστεί στη φυλλική επιφάνεια των δέντρων, δημιουργεί μία λεπτή άσπρη υγροφοβική μεμβράνη, η οποία απωθεί τους ζωικούς εχθρούς, τόσο για την τροφή τους, όσο και για την εναπόθεση των αυγών τους. Η απωθητική δράση της καολίνη, αποδίδεται στο ότι δεν μπορεί να αναγνωρίσει το έντομο-εχθρός τα φυτά που πρόκειται να προσβάλει. Επίσης η κονιώδης αυτή μεμβράνη εμποδίζει την προσβολή των δέντρων και από διάφορα άλλα παθογόνα, όπως μύκητες και βακτήρια αφού τα σπόριά τους δεν βρίσκουν πρόσφορο περιβάλλον. Είναι επίσης γνωστό ότι η σκόνη της καολίνης επιδρά θετικά στην ανάπτυξη των φυτών και στην προστασία τους από το θερμικό στρες, ιδίως το καλοκαίρι. Το ψεκαστικό διάλυμα πριν την εφαρμογή του πρέπει να ανακατεύεται σχολαστικά. Δεν παρουσιάζει τοξικότητα για τον άνθρωπο και τις μέλισσες. Μπορεί να συνδυαστεί με πολλά φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Βέβαια όσο μεγαλώνει η επιφάνεια του καρπού, η κάλυψή του με καολίνη μειώνεται κι αυξάνει ο κίνδυνος ο δάκος να αφήσει το αβγό του. Γι’ αυτό τον λόγο, καλό είναι να ψεκάζεται το δένδρο κατά την περίοδο αύξησης του καρπού κάθε μήνα από τον Ιούνη μέχρι τον Σεπτέμβριο, που ολοκληρώνεται η περίοδος αύξησης του καρπού.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Στις δυο εφαρμογές για την βιολογική αντιμετώπιση του δάκου με καολίνη ή ζεόλιθο θα πρέπει, για προστασία από το δάκο να γίνονται 2-3 εφαρμογές την περίοδο αύξησης του καρπού.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Άλλος ένας βιολογικός τρόπος αντιμετώπισης του δάκου, όπου αναφέραμε και πιο πάνω είναι ο δολωματικός ψεκασμός. Αυτό γίνεται με το σκεπτικό ότι αντί για ένα χημικό εντομοκτόνο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα βιολογικό.
