Αραχίδα

Λατινική ονομασία: Arachis hypogaea
Ύψος: 60-70 εκ.
Σπορά: Μάρτιος-Μάιος
Συγκομιδή: Ιούλιος-Σεπτέμβριος
Απόσταση φυτών: 15 εκ.
Απόσταση γραμμών: 60 εκ.
Βάθος σποράς: 4-10 εκ.
Ημέρες φυτρώματος: 10-15
Έναρξη συγκομιδής: 130 ημέρες

Γενικές πληροφορίες:
Η αραχίδα είναι ποώδες μονοετές ή διετές φυτό που ανήκει στην οικογένεια των Κυαμοειδών (Fabaceae). Το γένος Arachis περιλαμβάνει συνολικά εννέα είδη, με αντιπροσωπευτικότερο το κοινό αράπικο φιστίκι. Δεν έχει καμιά σχέση με το δένδρο της φιστικιάς. Η αραχίδα ή ψευτοφιστικιά είναι όσπριο όπως το κουκί και ο αρακάς και μοιάζει στο χωράφι με χοντρόφυλλο απλωτό τριφύλλι.
Ο βλαστός της αραχίδας είναι όρθιος ή έρπεται, με εναλλασσόμενα φύλλα που έχουν δύο ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη της είναι κίτρινα με κόκκινες ραβδώσεις. Ο καρπός της είναι λοβός με 2-5 σπόρους που διαρρηγνύονται συνήθως και στις δύο πλευρές. Η αραχίδα είναι το μόνο καλλιεργούμενο φυτό, που ενώ σχηματίζει τα άνθη επάνω από την επιφάνεια του εδάφους, παράγει τους καρπούς μέσα στο έδαφος.

Οδηγίες σποράς και φύτευσης:
Η αραχίδα πολλαπλασιάζεται με σπέρματα. Οι σπόροι σπέρνονται είτε με το κέλυφος είτε γυμνοί, σε βάθος 4-10 cm. Οι γυμνωθέντες σπόροι φυτρώνουν ταχύτερα, με περισσότερα ποσοστά επιτυχίας. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι οι στενότερες αποστάσεις γραμμή-γραμμή μας δίνουν μεγαλύτερες αποδόσεις.
Η σπορά της αραχίδας γίνεται την άνοιξη από μέσα Απριλίου μέχρι το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου. Βλαστάνει στους 12-14οC αλλά η άριστη θερμοκρασία θεωρείται των 25-30οC.
Η αραχίδα είναι ευαίσθητη στις θερμοκρασίες άνω των 35οC, τις χαμηλές θερμοκρασίες και τον παγετό, καθώς δημιουργούνται προβλήματα στην ανάπτυξη των φυταρίων και την ποιότητα των σπόρων σε γεύση και άρωμα. Καλλιεργείται σε υψόμετρο κάτω των 1250m και χρειάζεται ηλιοφάνεια για τη εύρυθμη ανάπτυξη του.
Τα καταλληλότερα εδάφη για την καλλιέργεια της αραχίδας είναι τα βαθιά αμμοπηλώδη, με καλή αποστράγγιση, ph 6,0-6,5 και επαρκή ασβέστιο και οργανική ουσία.

Πότισμα:
Παρ’ όλο που η αραχίδα θεωρείται φυτό ανθεκτικό στην ξηρασία, η έλλειψη νερού σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης, προκαλεί μείωση των αποδόσεων. Αντίθετα, η υπερβολική άρδευση δημιουργεί προβλήματα στους λοβούς. Οι αυξημένες ανάγκες σε νερό είναι την περίοδο της ανθοφορίας μέχρι να δημιουργηθεί ο λοβός. Οι απαιτήσεις σε νερό (άρδευση και βροχοπτώσεις) κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου κυμαίνονται από 800 έως 1200mm.

Λίπανση:
Η αραχίδα ως ψυχανθές δεσμεύει άζωτο από την ατμόσφαιρα, όταν στο έδαφος υπάρχει το κατάλληλο ριζόβιο , γι’ αυτό και δεν έχει υψηλές απαιτήσεις σε άζωτο. Για την κανονική ανάπτυξη της, χρειάζονται σημαντικές ποσότητες P και K, που αυξάνουν τον αριθμό των ανθέων και επιμηκύνουν την περίοδο άνθησης. Απαραίτητη είναι και η παρουσία ασβεστίου στο έδαφος κατά την ανάπτυξη των λοβών, ενώ η σοβαρή έλλειψη βορίου περιορίζει το σχηματισμό ανθέων. Ιδανικό για την αραχίδα θεωρείται το οργανικό λίπασμα για μεταφυτεύσεις με σύσταση σε Ν-Ρ-Κ 4-20-0, η βιολογική ακτιβοζίνη για πλούσιες ρίζες και μεταφυτεύσεις αλλά και το οργανικό λίπασμα για οπωροφόρα 7-7-10.

Συγκομιδή:
Οι ορθόκλαδοι τύποι αραχίδας είναι έτοιμοι για συγκομιδή 110-130 ημέρες από τη σπορά και οι έρποντες σε 130-150 ημέρες. Ο σπόρος θεωρείται ώριμος όταν έχει πάρει το πλήρες μέγεθος και το σκούρο ροζ χρώμα με προεξέχουσες νευρώσεις. Η συγκομιδή γίνεται με εκρίζωση των φυτών, είτε με το χέρι ή με ειδικό εξάρτημα, το οποίο απομακρύνει τους σπόρους με ελαφρό κραδασμό. Ο καρπός μετά από την συλλογή του, υπόκειται σωστό καθαρισμό και αποφλοίωση – σπάσιμο. Για να διατηρηθεί το προϊόν, χρειάζεται ξήρανση σε περιβάλλον με πολύ χαμηλή σχετική υγρασία.

Διατροφικά στοιχεία:
Η κατανάλωση φιστικιών και των προϊόντων που προκύπτουν από αυτά, όταν γίνεται με μέτρο είναι ωφέλιμη για την υγεία. Τα φιστίκια είναι πλούσια σε ευεργετικές αντιοξειδωτικές ουσίες για τον οργανισμό, σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες, μονοακόρεστα λιπαρά και φυτικές ίνες. Συμβάλλουν στη σωστή αρτηριακή πίεση, προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο και επιδρούν θετικά στην όραση.

Χρήση προϊόντων αραχίδας:
Από την καλλιέργεια αραχίδας προκύπτουν προϊόντα που καλύπτουν ανάγκες σε διάφορους κλάδους. Παρασκευάζεται φιστικέλαιο, φιστικοβούτυρο, γάλα, μαργαρίνη, χαρτόνια, εκλεκτά σαπούνια, πίτα και άχυρο για την κτηνοτροφία. Επίσης καβουρδισμένοι οι σπόροι καταναλώνονται ως ξηροί καρποί, ενώ με κατάλληλη επεξεργασία δίνουν ένα υποκατάστατο του κακάου που χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική.

Ιστορικά στοιχεία:
Το φυτό της αραχίδας κατάγεται από τη Βραζιλία. Εκεί μεταφέρθηκε και αρχικά καλλιεργήθηκε στην Αφρική, από εμπόρους των Νέγρων για τη διατροφή των τελευταίων στο ταξίδι από Αφρική στην Αμερική. Σταδιακά η καλλιέργειά της επεκτάθηκε σε θερμά κλίματα σε όλο τον κόσμο.
Η κυριότερη χώρα παραγωγής είναι η Κίνα (40% της παγκόσμιας παραγωγής). Ακολουθούν η Ινδία, η Νιγηρία, οι Η.Π.Α., η Ινδονησία, το Σουδάν, η Αργεντινή κ.ά. Στην Ελλάδα η καλλιέργεια της αναπτύσσεται σε περιορισμένο βαθμό με μέση απόδοση καρπού περίπου 200kg/στρ.
Το αράπικο φιστίκι, στην Κύπρο λέγεται φουστουκούδι, στην Αίγυπτο σουντάνια, στην Αμερική πινότσα, και στη Θεσσαλονίκη κικιρίκια.

Εχθροί και ασθένειες:
Το φυτό της αραχίδας προσβάλλεται κυρίως από μύκητες όπως η Cercospora και η Rhizoctonia. Ζημιές επίσης προκαλούνται από αγροτίδες και σιδηροσκώληκες, από θρίπες, τετράνυχους και κατά την ωρίμανση από έντομα εδάφους και τρωκτικά. Τέλος, αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό θερινών ζιζανίων.